Dach to praktycznie najistotniejsza część każdego domu. Musi on być zarówno mocny jak i odporny na różne często zmienne czynniki pogodowe. Właśnie dlatego tak istotna jest więźba dachowa, na której oparta jest cała konstrukcja. Musi ona nie tylko spełniać normy budowlane, ale zapewnić odpowiednią sztywność dachu. Jednocześnie powinna być stosunkowo tania by jej wybudowanie nie wymagało wykorzystania dużej ilości drewna.
Dobór odpowiedniej więźby dachowej nie jest prosty, gdyż ma na niego wpływ wiele czynników. Wiele rzeczy jest co prawda określone w projekcie przez architekta, ale w wielu kwestiach istnieje też pewna dowolność wyboru. Najistotniejszymi determinantem jest konstrukcja dachu, czyli jego wielkość i kształt oraz to czy w budynku jest przewidziane poddasze i jakie (użytkowe lub nieużytkowe). Należy wziąć również pod uwagę względy ekonomiczne, architektoniczne oraz jeżeli takowe są, wymagania stawiane przez plan zagospodarowania przestrzennego.
Rodzaje więźby dachowej
Decyzja o tym jak będzie zbudowana konstrukcja dachu zależy w dużej mierze od rodzaju budynku. W przypadku dachów wielkopowierzchniowych pokrywających hale przemysłowe, obiekty użyteczności publicznej czy hipermarkety stosuje się wiązary kratowej.
Natomiast w budynkach mieszkalnych i domach jednorodzinnych wykonuje się:
- więźby krokwiowo – belkowe,
- więźby jętkowe,
- więźby płatwiowo – kleszczowe.
Wiązary kratowe są to gotowe elementy więźby (drewniane bądź metalowe), które zamontowane w odpowiedni sposób tworzą szkielet dachu. Najczęściej można je zobaczyć pod sufitem marketów. To typowa konstrukcja wykorzystywana do budowy dachów płaskich, jednak coraz częściej sprawdza się również jako szkielet dachów wielospadowych. Wydawać by się mogło, że to konstrukcja tak prosta, że do jej wykonania nie potrzeba fachowca. Jednak zdecydowanie odradza się podejmowania takich inicjatyw, gdyż samodzielna budowa wiązarów wymaga dużej precyzji.
Wszystkie wiązary jednego rodzaju muszą mieć bowiem jednakowy wymiar oraz kształt. Każde odchylenie może wpłynąć nie tylko na kształt, ale przede wszystkim na wytrzymałość dachu. W domach jednorodzinnych najczęściej wykorzystuje się wiązary drewniane. W porównaniu do innych rodzajów więźb dachowych charakteryzuje je proste i szybkie wykonanie oraz niewielki koszt.
Więźba krokwiowo – belkowa jest polecana do stosowania na niewielkich powierzchniach takich jak domki letniskowe czy altany. W ich wypadku rozpiętość dachu nie może przekraczać 6-7 metrów, a pochylenie połaci nie może być większe niż 45 stopni.
Natomiast przy dachach o większej powierzchni czyli od rozpiętości 6 do 9 metrów stosuje się konstrukcję jętkową. Najczęściej wykorzystywana jest w budynkach posiadających poddasze użytkowe, gdyż pozwala uzyskać konkretny kształt pomieszczeń mieszkalnych.
Z kolei więźby płatwiowo – kleszczowe są najbardziej uniwersalne, a przez najczęściej stosowane w praktyce. Nadają się one bowiem do budowy zarówno dachów jednospadowych, jak i w dwuspadowych oraz płaskich i stromych.
Jak powstaje więźba dachowa?
Najczęściej do jej wykonania stosuje się klasyczne konstrukcje z krokwi. To odpowiednio wyselekcjonowane pochyłe belki o prostokątnym przekroju poprzecznym. Według standardów nie mogą one być cieńsze niż 5 cm, ponieważ to element na którym opiera się cała konstrukcja dachu. Zazwyczaj ich grubość w przekroju poprzecznym wynosi 7 na 14 centymetrów lub 8 na 16 cm. Równie ważny z punktu widzenia wytrzymałości dachu jest odpowiedni rozstaw krokwi. Zwykle waha się on w przedziale 0,8 – 1,2 metra, ale wszystko zależy od tego jaki kształt ma dany dach.
W zależności od rodzaju więźby, krokwie oparte są na:
- płatwiach (murłata, kalenica)
- płatwiach pośrednich
- jętkach
Płatwie to poziome belki stanowiące podporę i będące elementem nośnym dachu. Właśnie dlatego jest bardzo ważne aby miały one odpowiednio duży przekrój poprzeczny, wahający się pomiędzy 16 a 20 centymetrów. Zwykle stosuje się płatew kalenicową i pośrednią (oparte na słupach) oraz płatew stopową. W celu wzmocnienia konstrukcji więźby dachowej stosuje się miecze, jętki oraz kleszcze. Do usztywnienia jej w kierunku podłużnym używa się mieczy, czyli skośnych belek łączących słupy z kleszczami.
Z kolei kleszcze zapewniają usztywnienie poziome, są to bowiem poziome belki łączące przeciwległe pary krokwi. Natomiast jętki to również belki poziome, ale łączące dwie przeciwległe krokwie. Pozwalają one na zapewnienie odpowiedniej nośności krokwi. Zbudowanie odpowiedniej więźby dachowej z pozoru wydaje się proste, jednak wymaga doświadczenia i fachowej wiedzy.